ทำไปเราไม่ปล่อยควายขึ้นโคกครับลุง ผมถามลุงขณะที่ท่านกำลังสาละวนเก็บอัฐบริขารอันได้แกระติ๊บข้าว ดินปืน ใส่ถุงย่ามใบเก่า
วัวควายเราตั้งสี่สิบห้าสิบตัวตัว ไม่มีใครเขาดูให้หรอกหลายเอ๊ย ถ้าซัก 4-5 ตัวก็ว่าไปอย่าง ขี้เกียจแล้วใช่ม๊ย ไปโรงเรียนก็ไม่อยากไป พอปิดเรียน ให้เลี้ยงควายก็ขี้เกียจ ชีวิตมึงจะเอาไงกันแน่ ลุงว่าพลางกฉวยปืนแก๊ปขึ้นสะพายบ่า แล้วหันมากำชับอีกที ...ลุงจะไปตามรอยหมู ดูแลวัวควายให้ดี อย่าให้หลุดไปเข้าวนเขา ตอนเย็นไปเข้าแหล่ง ตอกลิ่มให้แน่น ๆ ...ว่าแล้วลุงก็เกินดุ่ม ๆ หายไปในแนวป่า โดยมีสมุนทั้ง 4 คือ โคกสนั่น กั่นพร้าหัก ผักอีตู่เหี่ยนและ หัวสิงไคบ่ป่ง วิ่งตามไปติด ๆ
เจ้าสมุนที่ว่าคือหมาหมานหรือหมาพราน ซึ่งเป็นผู้ช่วยของบรรดาพราน
ทิด หมาทำไมชื่อแปลกๆ ทำไม่ชื่อ น้ำตาล ว๊อดก้า ออกแนว ๆ เหมือนหมาปู่ต้อย หริอ โคล่าเหมือนน้าน่อย
มงคลนามของหมาหมานเหล่านี้ มันมีที่มาที่ไปครับ โคกสนั่น หมายถึงเมื่อเจอสัตว์ป่าจะเห่าจนสะท้านเขา...กั่นพร้าหัก ขยันล่า ได้เหยื่อจนด้ามมีดชำแหละหัก ...และขยันจนตะไคร้ ใบแมงลักงอกไม่ทัน
แล้วมันหมานแบบไหนยังไง ...ไม่ใช่ไฮโล อย่ายักไว้..ตรูคนบางกอกไม่ใช่คนบ้านนอกเซาะกราวอย่างทิด....เล่ามาให้หมดเลย
หมาหมาน คือคือหมาผู้ช่วยพราน นิสัยชอบล่า ไม่เห่าพร่ำเพรื่อ นอกจากเวลาเจอเหยื่อถ้าจ้ดการได้ก็ซัดเลยหากทำอะไรไม่ได้ ก็เเฝ้าและเห่าจนกว่าพรานจะมา
ไม่ใช่ว่าหมาจะหมานและเป็นหมาพรานได้ทุกตัว...หมามานจะหมายโดยสายเลือด-กรรมพันธุ์ เวลาหมาหมานหรือเมียของหมาหมานตั้งทั้งจะมีคิวจองกันมากมาย บ้างครั้งถึงกับซื้อขายกันตั้งแต่อยู่ในท้องเลยก็มี
ลุงผมเป็นคนร่างเล็ก ผอม ท่านได้ชื่อว่าเป็นพรานมือหนึ่งของหมู่บ้าน ฐานะจัดได้ว่าเป็นเศรษฐี.. เศรษฐีในความหมายของคนบ้านผมก็คือคนที่ไร่นาวัวควายมาก
ลุงมีที่นาเยอะ ไหนจะไร่สวน ที่ดินว่างเปล่า มีวัวคควายร่วมครึ่งร้อย จนเจ้าตัวเลี้ยงไม่ไหว ต้องให้ชาวบ้านช่วยนำไปเลี้ยง(ใช้งาน) ด้วยความเป็นคนโสดและไม่ได้รับการศึกษาเลย ท่านจึงทุ่มเทความรักให้กับหลานทั้งหก ส่งเรียนเท่าที่หลานอยากเรียน ให้มันเรียน ให้ได้เป็นเจ้าเป็นนาย เงินไม่พอ ...เอาควายไปขาย เป็นประโยคที่ท่านบอกแม่ผมบ่อย ๆ
หลังจากพาควายลงกินน้ำแล้ว ผมกับเพื่อน ๆ เพลินกับการหาปลากัดที่บึงใหญ่ จนใกล้ค่ำ จึงชวนกันต้อนควายเข้าแหล่ง แหล่งควายหรือคอกควายของลุงมีพื้นที่ประมาณ 1 ไร่ มีต้นไม้ใหญ่ให้ร่มเงา ในจำนวนนั้นมีต้นกะบกใหญ่ ลูกกะบกที่ร่วงลงมา เป็นอาหารอย่างดีของวัวควาย ...เวลาว่างๆ ผมมักจะคุ้ยกองขี้ควายซึ่งนอกจากจะได้กุ๊ดจี่แล้วยังได้เม็ดกะบกมาผ่ากินเป็นประจำ
อีแหว่งหาย...ควายกูหาย ผมรีบวิ่งไปบอกเพื่อน ๆ อย่างตกใจ หลังจากที่นับจำนวนควายในแหล่ง
