เอาอารยธรรมคืนมา

เอาอารยธรรมคืนมา

คอลัมน์ ชั่วๆดีๆ (มติชน วันที่ 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2546 ปีที่ 26 ฉบับที่ 9262)

โดย เสกสรรค์ ประเสริฐกุล

ลูกชายคนเล็กของผมเป็นคนชอบหาเลี้ยงตนเอง เพราะฉะนั้น จึงรับจ้างทำงานโน่นนี่จิปาถะ อยู่ตลอดเวลา ล่าสุด นอกเหนือไปจากรับหน้าที่เป็นพิธีกรรายการทีวีวัยรุ่นแล้ว เขายังรับจ้างแจกแบบสอบถามของน้าสะใภ้ซึ่งเป็นอาจารย์อยู่ในมหาวิทยาลัยดัง

เย็นวันหนึ่ง หลังจากตระเวนช่วยอาจารย์น้าทำวิจัยไปทั่วเมือง เจ้าสิงห์ก็กลับบ้านมาด้วยสีหน้าอันเหนื่อยอ่อนบวกหงุดหงิดในอารมณ์

"เพื่อนๆ มันหาว่าผมโง่" เขาระบายให้พ่อฟัง "มันบอกว่าเดินแจกแบบสอบถามอยู่ได้ ทำไมไม่กรอกเองแล้วรับค่าจ้างโดยไม่ต้องเหนื่อย"

"อ้าว ขืนทำอย่างนั้นผลการวิจัยก็ผิดความจริงไปหมดสิ" ผมอุทานอย่างตกใจ

"ใช่....ผมก็บอกพวกมันอย่างนี้"

"แล้วเขาว่ายังไง"

"มันประชดผมต่ออีก..บอกว่าเออๆ เอ็งมันคนดี"

"สิงห์ทำถูกแล้ว อย่ายอมแพ้นะลูก อย่ายอม" ผมรีบให้กำลังใจ

หลังจากนั้น ผมก็นั่งครุ่นคิดอะไรอยู่คนเดียวเป็นเวลานาน ส่วนลึกของจิตวิญญาณบอกผมว่าสอนลูกได้ถูกต้อง แต่สัญชาตญาณของความเป็นพ่อก็ทำให้อดห่วงไม่ได้ว่า ลูกผมจะอยู่ร่วมกับโลกแบบนี้ได้อย่างไร

ใช่...โลกที่ความซื่อสัตย์สุจริตถูกหยามหยัน ความขยันหมั่นเพียรถูกดูแคลน

ผมมาลองนึกๆ ดูว่าอะไรหนอที่ทำให้สังคมไทยเสื่อมลงได้ขนาดนี้ ขณะเดียวกันก็ลองเทียบเบ้าหลอมของตนเองกับชนรุ่นลูกรุ่นหลาน ผมสงสัยเหลือเกินว่าอะไรทำให้เราต่างกันได้ราวสัตว์คนละสปีซีส์ ทั้งๆ ที่จะว่าไป ทั้งผมและพวกเขาล้วนถือกำเนิดมาในประเทศเดียวกัน

ความคิดของผมมาหยุดลงที่ระบบทุนนิยม

แต่เปล่า...ผมไม่ได้คิดจะประณามทุนนิยมตามสูตรสำเร็จเก่าๆ ของฝ่าย "ซ้าย" หรือด่ากราดแบบไม่มีชิ้นดีตามจุดยืนของนักศีลธรรมโบราณ ผมเพียงแต่รู้สึกว่าคนรุ่นหลังเติบโตมา ในสิ่งแวดล้อมที่เป็นทุนนิยมเหมือนกันก็จริง หากทว่าเป็นทุนนิยมคนละขั้นตอน

สมัยผมเป็นเด็กโตมาในระบบทุนนิยม "แห่งชาติ" อย่างน้อยรัฐก็ยังสอนให้ประหยัดมัธยัสถ์รู้จักประดิษฐ์คิดสร้าง ขยันขันแข็ง รวมทั้งมีความซื่อตรงในการใช้ชีวิตและในการทำงาน

คนรุ่นผมที่ได้เรียนหนังสือย่อมไม่ลืมเรื่องของ "อุดมเด็กดี" ซึ่งตรงข้ามกับ "ชะลอหลังยาว" ไม่ลืมเรื่องของเด็กช่างคิดอย่างเรณูกับปัญญา ยังไม่ต้องเอ่ยถึงตำราเรียนอันชวนสะเทือนใจเรื่องนกกางเขน

ผมไม่ปฏิเสธหรอกว่าทุนนิยมยุคแรกมีส่วนอย่างสูง ในการพามนุษย์ไปสู่อารยธรรมที่สูงขึ้นขณะเดียวกันก็ขอยืม และสืบทอดคุณค่าชีวิตแบบก่อนทุนนิยมมาหลายอย่าง ทำให้การส่งต่อจากยุคหนึ่งไปสู่อีกยุคหนึ่งไม่ถึงกับต้องหักล้างกันทุกเรื่องราว

อย่างไรก็ตาม ปัญหาใหญ่ของทุนนิยมก็คือพอก่อเกิดขึ้นมาแล้วมันหยุดอยู่กับที่ไม่ได้ อีกทั้งโดยเนื้อแท้ยังเป็นระบบโลก เมื่อถึงจุดหนึ่งก็จะเผชิญกับวิฤตอันเนื่องมาจากการผลิตที่ล้นเกิน และการค้าที่ล้นเกิน ซึ่งข้อนี้ผมเข้าใจว่าเป็นสภาพที่เรากำลังเผชิญอยู่ในปัจจุบัน

เพื่อความอยู่รอดของระบบ การผลิตที่ล้นเกินย่อมเรียกร้องให้มีการบริโภคที่ล้นเกิน ซึ่งหมายถึงว่าจะต้องสร้างนักบริโภคสมบูรณ์แบบขึ้นมา ในจำนวนที่มากพอจะประคองตลาดไว้ได้

อันที่จริงคาร์ล มาร์กซ อาจารย์เก่าแก่ของผมสอนไว้นานแล้วว่าทุนนิยม ไม่เพียงผลิตสินค้าเท่านั้นหากยังผลิตผู้บริโภคด้วย แต่กระนั้นก็ตาม ผมคิดว่าเมื่อร้อยกว่าปีก่อน ท่านอาจารย์คงไม่มีทางนึกออกเลยว่า นักบริโภคสมบูรณ์แบบนั้นหน้าตาเป็นอย่างไร

อันดับแรก คนเราจะซื้อทุกอย่างที่ขวางหน้าได้ จะต้องไม่มีแนวคิดเรื่องประหยัดมัธยัสถ์หรือ การใช้ชีวิตแบบสันโดษสมถะเหลืออยู่เลย อันดับต่อมาคนเหล่านี้จะต้องนิยมการปรุงแต่งตัวตนในทุกขอบเขตทุกปริมณฑล เบื่อง่ายหน่ายเร็วจะได้ซื้อสินค้าใหม่ตลอดเวลา นอกจากนี้ยังต้องไม่คิดมากในเรื่องสาระของชีวิต เพราะขืนคิดก็จะพบว่าสินค้าส่วนใหญ่ไร้สาระสิ้นดี...

และอันดับสุดท้ายซึ่งน่ากลัวที่สุดคือ... จะต้องไม่ใช่คนทำงานหนักหรือมีจริยธรรมในการทำงาน เพราะมันจะทำให้ไม่ค่อยกล้าใช้เงิน ตรงกันข้ามพวกเขามักไม่ได้หาเงินเอง หรือหาด้วยวิธีง่ายๆ แบบเก็งกำไร ใช้สินเชื่อ กระทั่งบางทีก่ออาชญากรรมในรูปแบบต่างๆ ก็เอา

ครับ กล่าวอย่างสรุปรวบยอดแล้ว บุคลิกภาพของคนที่ถูกหลอมโดยทุนนิยมยุคโลกาภิวัตน์ หากไม่ถูกแทรกแซงโดยพลังแวดล้อมอื่นเลย ก็คือคนที่ถอนตัวออกจากศีลธรรมและคุณธรรมอันมีมาแต่เดิมทั้งปวง

ดังนั้น ใครจะมาบอกผมว่าทุนนิยมเป็นแค่ระบบเศรษฐกิจ ผมคงต้องขอเถียงคอเป็นเอ็นเพราะแท้จริงแล้วมันได้ผูกพ่วงเอามิติอื่นๆ ของชีวิตไว้ด้วยทั้งยวง

ในเวลานี้ลูกชายผมถูกหยามหยันเพราะเขาทำงานอย่างซื่อสัตย์สุจริต ขณะในปีกของสังคมเราก็กำลังถูกครอบคลุม ด้วยข่าวโจรคนชั้นกลางเที่ยวปล้นโทรศัพท์มือถือ ข่าวอาชญากรรมรวมหมู่ของผู้บริโภคซีดีโป๊ ซึ่งผู้ค้าแอบก๊อบปี้มาจากฉากส่วนตัวของปัจเจกบุคคล ยังไม่ต้องเอ่ยถึงข่าวนาฏกรรมแฉส่วยที่ส่งให้เจ้าหน้าที่รัฐ โดยเจ้าของกิจการโรงนวด และอะไรต่างๆ อีกมากมาย

ผมรู้สึกว่าทั้งหมดเป็นเรื่องเดียวกัน

และนับวันผมก็ยิ่งรู้สึกว่าการขยายตัวของทุนนิยม กับความเจริญของมนุษย์กำลังสวนทางกันโดยสิ้นเชิง

ไม่ทราบว่าเราจะทำอะไรได้บ้างเพื่อเอาอารยธรรมคืนมา?

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ข้อเขียนนี้ อาจารย์เสกสรรค์เขียนไว้เมื่อปี 2546 ผมคิดว่ามันยังทันสมัย และเห็นจริงขึ้นเรื่อยๆ

ตอนอาจารย์เขียนบทความนี้ อาจารย์จะรู้ไหมว่า ผ่านไปอีก 5 ปี กลุ่มทุนนิยมสามานย์ที่ผูกคอซื้อประชาชนและพรรคพวกไว้ไม่ให้รู้จักผิดชอบชั่วดี จะสำแดงฤทธิ์เดชถึงขั้นจะทำเอาชาติล่มสลาย...

ผมอยากรู้ว่า จะมีข้อเขียนใดๆที่เกี่ยวข้องกับสภาวะการปัจจุบัน จากนักเขียน นักคิด นักปฏิวัติที่ชื่อ เสกสรรค์ ประเสริฐกุล อีกไหม...

	ผู้เขียน	หัวข้อ: เอาอารยธรรมคืนมา (อ่าน 1830 ครั้ง)
0 สมาชิก และ 4 บุคคลทั่วไป กำลังดูหัวข้อนี้